Muş yöresinde 1800 -1900 yİllarİnda Sovyetler Birliðinden İlimize getirilerek dikildiði, yörenin iklim şartlarİna iyi adapte olduðu, kaliteli ve bol üzüm üretildiði bilinmektedir. Baðcİlİðİn gelişmeye başlamasİ ile birlikte mahzenlerde toplanan şİralar Fransa’ya ihraç edilerek Dünyaca ünlü bordo şarabİ yapİmİnda kullanİlmİştİr. Cumhuriyetin İlk yİllarİnda 90.000 kİy ye üzüm alİndİðİ literatürlerden öðrenilmiştir. Bu zamanlarda yetişen kaliteli olduðu bilinen yerli asma çeşitleri bölge halkİnİn önemli gelir kaynaklarİndan biri olup, bölge ekonomisinde önemli yere sahip olmuştur. Fakat zamanla bað alanlarİ önemli ölçüde azalmİş ve üretim düşmüştür. Don olaylarİ, ve gatasyon kİsalİðİ ve üretim tekniði yetersizliði baðcİlİðİn gerilenmesine neden olan sebeplerdir.

BAÐ YERLERİ

            Son yİllarda uygulanan Muş İli Kİrsal Kalkİnma Projesi ile Valiliðimizce uygulanan Yeşil Kuşak Projesi kapsamİnda bað alanlarİnİn geliştirilmesi ve mevcut olan ekonomik ömrünü tamamlamİş bað alanlarİnİn iyileştirilmesi çalİşmalarİ yapİlmaktadİr. Bu şekilde eski bað alanlarİ yeniden oluşturularak bölge halkİna ve ülke ekonomisine katkİda bulunulmasİ amaçlanmaktadİr. İlimizde bað alanİ olarak Mongok, Merkez Karaaðaç Dað dibi, İncebel, Mehmetcan, Kale, Pamukluk, Aşaðİ Yongalİ ( Page ), Karaaðaçlİ, Çiriş, baðlan faal durumda bulunmaktadİr.

ÜZÜM ÇEşİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ

            Siyah, beyaz ve mor çeşitleri mevcut olup, ince kabuklu çekirdekli buruk tadİ vardİr. Genel olarak şaraplİk ve sİralİk çeşitler olmasİna raðmen bölgede sofralİk olarak tüketilmektedir. Bölgemizde yetiştirilen başlİca üzüm çeşitleri özellikleri şunlardİr :

Siyah Vakkas : Bölgede üretimi en çok yapİlan üzüm çeşittir, Salkİmlarİ orta büyüklükte, bol daneli, şİra oranİ ve albenisi yüksektir.
Sînciri      ; Dayanİklİ bir çeşit olmasİ ve geç hasat edilebilmesi nedeniyle tercih edilen bir çeşittir. Salkİmlarİ orta büyüklükte, beyaz renkli, daneler sİkİ, şİra oranİ yüksek ve tadİ tatlİdİr,
Kaşper    : Bol verimlidir. Siyah ve beyaz çeşitleri vardİr. Verim ve üretim alanİ fazladİr. Sonbaharda geç hasat edilen bir çeşittir.
Beyaz Üzüm : Beyaz renkli, orta iri taneli sulu ve gevrektir.
Öküz Gözü : Orta irilikte, salkİmlarİ sİkİ ve dallİ koniktir.
Güz Üzümü : Geç olgunlaşan, dayanİklİ ve verimli bir çeşittir.
Keçi Memesi: Küçük taneli, sİkİ salkİmlİ ve konik yarİsİ vardİr. şİra oranİ fazla olmasİ nedeniyle şaraplİk kalitesi yüksektir.

BAKIM VE TERBİYE SİSTEMİ

            îklim, toprak, yer ve yöney, üzüm çeşidi, anaç ve mekanizasyon gibi faktörler terbiye sistemi ve bakİmla yakİndan ilgilidir. Yetiştirilen üzüm çeşitleri bölgede karİn fazla yaðmasİ, soðuklarİn dondurucu olmasİ, bað alanlarİnİn yamaç ve rakİmİn yüksek olmasİ ( 1700 mt) nedeniyle terbiye sistemi yüksek sistem olmayİp alçak sistem denilen yerdensürükleyici olarak yetişmektedir.

            Böylece Asma dallarİnİn fazla kardan kİrİlmasİ önlendiði gibi dallarİn kar altİnda kalmasİ nedeniyle soðuklardan zarar görmesi önlenmiş olmaktadİr. İlkbahar aylarİnda belleme ve kazİma işlemi yapİlmakta olup, ilkbahar ve sonbahar aylarİnda budama yapİlmaktadİr. Dikimden itibaren ilk İki yİldan sonra sulamaya ihtiyaç duyulmamaktadİr. Bölgede yetiştirilen üzüm çeşitleri bað alanlarİnda büyük zarar yapan floksera zararlİsİna karşİ dayanİklİ olmasİ bölgede tercih edilmektedir, İlimiz bað alanlarİnda Bað Mildiyö hastalİðİ ile Bað Yaprak Uyuzu ve Bað Çadİr Tİrtİlİ zararlİlarİ zarar vermektedir.

             Ürün Miktarİ ve kalitesi î Bað alanlarİnda yİllİk ortalama verim 300 kg/da' dİr. Bað alanİ 560 dekar olan bu bölgede yİlda yaklaşİk î 68.000 kg ürün elde edilmektedir. Muş İline diðer bölgelerden getirilerek piyasada satİlan üzüm çeşitleri 500.000 TL– 1.000.000 TL fiyatla satİlİrken, Muş üzümü olarak bilinen yerli çeşitler 2.000.000 TL' ye satİlmaktadİr.

            Hedef ve Düşünceler : Valiliðimizce yürütülen yeşil kuşak projesi çerçevesinde İl Müdürlüðümüzce yapİlan yayİm çalİşmalarİ İle bað evlerinin yapİlmasİ, yapİlan yol, su depolarİ, talî boru hatlarİ, elektriðin götürülmesi ile baðcİlİk teşvik edilmiştir. Bölgede yetişen üzüm çeşitlerinde gerekli çeşit özellikleri ile ilgili çalİşmalar yapİlmamİştİr. Bazİ çeşitlerde isim tescili yapİlmamİş olup, halk arasİnda bilinen isimler kullanİlmaktadİr. Üzümçeşitlerinin özelliklerinin yapİlacak bilimsel çalİşmalarla ortaya çİkarİlarak, çeşit tescilinin yapİlmasİ saðlanmalİdİr. Belirtilen çalİşmalar yapİldİðİ taktirde ürün kalitesi ve verimi artİrİlarak hali hazİrdaki üretim miktarİ daha da artİrİlabilir.